2020 Bordeaux En Primeur

2020 zal in Bordeaux eeuwig bekend staan als de derde jaargang in een geweldige trilogie van wijnjaren 2018-2019-2020. Toch is het verhaal achter de 2020's veel interessanter dan louter de schitterende kwaliteit. Het is een modern wijnjaar dat prachtig demonstreert hoe klimaatverandering en verworven vinificatievaardigheden (zowel in de wijngaard als in de kelders) samen komen tot verbluffende resultaten.  

Klimaatverandering is niet altijd een slechte zaak. Bordeaux, in het verleden bekend om zijn zeeklimaat, gekenmerkt door regen en vochtigheid, is het patroon van natte winters en droge, zonnige zomers de afgelopen tien jaar normaal geworden. Dit betekent dat de druiven volledig kunnen rijpen zonder die groene, kruidachtige toetsen die vroeger deel uitmaakten van het DNA van Bordeaux en dat er veel minder kans is op rotting. De keerzijde is dat de extreme weerspatronen die met de klimaatverandering gepaard gaan zoals voorjaarsvorst, hagelbuien en droogteperioden een jaarlijkse uitdaging vormen. Wanneer de wijnbouwers er echter in slagen die het hoofd te bieden, worden ze beloond met druiven die veel gezonder zijn dan in het verleden.  

Laat ons het weer in 2020 even onder de loep nemen om dit beter te begrijpen. Om te beginnen was er in november en december 2019 veel regen, wat zich voortzette in het voorjaar van 2020. De temperaturen waren mild vanaf de jaarwisseling tot maart en we konden niet van een echte winter spreken. Dit leidde rond 20-26 maart tot een vroege knopbreking die reeds een vroege wijnoogst aankondigde. De tropische omstandigheden in de lente leidden tot problemen met valse meeldauw, maar werden verzacht door een periode van droog en zonnig weer rond 17-22 mei die samenviel met een vroegtijdige bloei die zich verder doorzette in de zomer tot half augustus. Warme zomertemperaturen met koeler, grauwer weer in augustus, gevolgd door onweersbuien midden augustus (in de Médoc viel veel meer regen dan in de Rechteroever). Begin september was opnieuw droog en zonnig met vervolgens koelere dagen en regen van 19-27 september. Eind september - begin oktober waren matig met veel wind toen de oogst werd beëindigd voordat het de rest van de maand hevig regende.   

Net als in de afgelopen twee jaren vormde waterstress tijdens de droge zomermaanden een uitdaging (Cheval Blanc noteerde het grootste watertekort dat ooit op het domein werd geregistreerd). Klei- en kalkbodems met hun grotere waterreserves deden het beter, waardoor we op het plateau van Pomerol en in Saint Émilion enkele van de meest constante, hoge kwaliteitswijnen van 2020 terugvinden. Opmerkelijk is dat zowel Château Ausone als Château Cheval Blanc een hoger aandeel Merlot in hun blends verwerkten dan Cabernet Franc, met als oorzaak de waterstress waarbij bepaalde percelen geen klei in hun bodem hebben. Wijngaarden met een behoorlijke hoeveelheid klei in de Médoc en Pessac-Léognan (zoals in Saint Estèphe) hielden beter stand en de meer dan 100 mm regen die half augustus op de linkeroever viel, gaf een welgekomen boost aan de Cabernet Sauvignons, terwijl er op dat moment op de rechteroever nauwelijks regen viel. 

Wat wel lijkt te gebeuren, is dat de wijnstokken een geheugen hebben en zich aanpassen.  Een voorbeeld hiervan is dat de opbrengst na een schadelijke voorjaarsvorst het ene jaar zo veel groter is dan het volgende jaar, omdat de wijnstokken het tekort proberen te compenseren. Het is mogelijk dat dit trio van zonnige jaren de wijnstokken heeft geleerd om weerstand op te bouwen en om tijdens het hoogtepunt van de hitte en de droogte een "go-slow"-modus te vinden, terwijl ze zich vroeger zouden hebben afgesloten. Dit houdt natuurlijk verband met de kwaliteit van het terroir, want het is duidelijk dat de beste wijngaarden in deze tijden van klimaatverandering beter standhouden. Het verband tussen dit alles is de gezondheid van de wijnstokken en de bodem, en het microbiële bioom in de bodem, vooral rond de wortels van de wijnstokken. Om de wortelsystemen en het microbiële leven niet te verstoren, ploegen de wijnbouwers hun bodems niet langer om, maar bewerken ze deze voorzichtig.

Een ander boeiend fenomeen is dat, hoewel het alcoholgehalte nog steeds hoog is, de perceptie van alcohol in de mond evenwichtiger is en de wijnen minder warm lijken in de afdronk. Volgens het ISVV (Institut des Sciences de la Vigne et du Vin) schijnt dit te komen doordat in het verleden wijnen met een hoog alcoholgehalte meestal van overrijpe druiven werden gemaakt en tijdens dit fysiologische proces de aciditeit werd afgebroken.  

Voor het derde jaar op rij werden zowel wijnmakers als proevers verrast door de heerlijke fraîcheur die van bij de aanzet in de wijnen tot uiting kwam. De eerder “gekookte” smaken uit jaargang 2003 zijn verdwenen. Door de recente warmere omstandigheden en drogere zomers zijn de druiven vroeger rijp dan in het verleden en de oogsttactieken zijn veranderd. Van het ingrijpen op het laatste moment om te plukken bij optimale rijpheid, naar de luxe te hebben om te kiezen wanneer te oogsten. Aciditeit is nog steeds aanwezig in deze moderne wijnen, maar de Ph niveaus blijven vrij laag en het zijn eerder de tannines die meer aciditeit dragen dan het fruit.  In plaats van de fraîcheur te vinden in het sappige fruit zoals in 2019, is dit jaar de sleutel tot de wijnen deze prachtige tannische spanning en energie die de expressie in het midden van het gehemelte aandrijft.

Hoewel klimaat en terroir een belangrijke rol spelen in dit wijnjaar en ervoor zorgen dat er dit jaar meer variatie is dan in 2019, spelen wijnmakers een doorslaggevende rol in het succes van de 2020-wijnen. Degenen die hun oogstdata en wijngaardbeheer hebben aangepast aan de zomerse droogte, zijn daar beter in geslaagd dan anderen. Het bladerdek snoeien en een groene oogst zijn niet meer vanzelfsprekend; in plaats daarvan zijn de belangrijkste praktijken: aanplanten van bodembedekkers ter bescherming en voeding van het terroir; biodiversiteit om de bestuiving te stimuleren en insectenpopulaties onder controle te houden; en een goede snoei en het plaatsen van scheuten om de wijnstok goed belucht te houden en de trossen in de schaduw te houden.   

De juiste oogstdata waren van cruciaal belang en er is nu een tendens om te streven naar fraîcheur in plaats van overrijpheid door vroeger te plukken dan in het verleden. Dit is het eerste wijnjaar waar ik heb meegemaakt dat de Médoc eerder klaar was met oogsten dan de Rechteroever, en dat er op de Rechteroever Pomerol, Saint Emilion en de Côte de Castillon tegelijk werd geoogst, afhankelijk van hoe de droogte de uiteindelijke rijping beïnvloedde.  

In de kelder lijkt de steeds gecompliceerde sorteerinstallatie enigszins te zijn afgeschaft om de eenvoudige reden dat de druiven tegenwoordig zo gezond zijn. In plaats van het langdurig overpompen van de most in de kuipen, is de tendens tegenwoordig "infusie", zodat de schilkoek vochtig blijft, maar de hoeveelheid zuurstof die de most krijgt veel beperkter is.  De indruk van alcohol lijkt te worden versterkt door nieuw eikenhout, dus tegenwoordig gebruikt bijna geen enkel domein nog 100% nieuw eikenhout en de trend om grotere eiken "muids" van 300 tot 600 liter te gebruiken (in plaats van de traditionele barrique van 225 liter in Bordeaux) om het eikenhout te temperen, wordt steeds meer gezien.  

Omdat bodemonderzoek steeds belangrijker wordt met de bedoeling om de verschillen in de wijngaarden in kaart te brengen, worden kleinere vaten, amfora's en kleien vaten gebruikt om de verschillende percelen van elkaar te onderscheiden. De hoeveelheid werkzaamheden die worden uitgevoerd om deze strenge selectie van percelen mogelijk te maken, zagen we sinds lang, al minstens twee decennia, niet meer.  De meest besproken nieuwe kelders zijn die van Château Figeac, Château Haut-Bailly en Château Lynch Bages, maar er zijn ook grote werken aan de gang of gepland in Château Lafite-Rothschild, Château Léoville Las Cases en Château Haut Brion, om maar enkele grote jongens te noemen. 

Tot slot moet ik nog vermelden hoe vreemd het was om te oogsten tijdens de Covid pandemie. Het dragen van maskers tijdens de hitte in de eerste weken van september was voor iedereen zwaar. Het dagelijks testen van de plukkers om er zeker van te zijn dat niemand besmet was, was van vitaal belang; een hele ploeg moeten isoleren, vooral in de Médoc waar de ploegen veel groter zijn, zou een ramp zijn geweest wanneer het al zo moeilijk was plukkers te vinden. Ten minste twee directeuren van Bordeaux-châteaux hebben Covid opgelopen en moeten hun smaak nog volledig terugkrijgen, waardoor het assembleren van de wijnen voor 2020 een uitdaging is geworden. Het ISVV heeft zelfs een protocol opgesteld om de hersenen te trainen in het oppikken van aromasignalen, in de hoop dat de reukzin uiteindelijk volledig zal terugkeren.  

De enige grijze wolk aan de horizon voor de lancering van de 2020-wijnen is dat na een overvloedige oogst in 2019 (die misschien niet volledig voelbaar was voor de markt omdat châteaux steeds meer voorraden achterhouden om op een later, Covid-vrij tijdstip te worden vrijgegeven), de opbrengsten voor de 2020-wijnen over het algemeen maar liefst 10 à 20 procent lager zijn dan in 2019. De opbrengst verschilt per appellatie en per château, maar meeldauw, hagel en kleine bessen met minder sap als gevolg van de hitte en droogte waren de voornaamste oorzaken.

Het was fijn om producenten in de Médoc vol verbazing te horen praten over de kwaliteit van hun Merlots dit jaar en om te zien dat ze een belangrijke rol speelden in het opschudden van de wijnen in Saint Estèphe en Margaux (twee succesvolle regio's). Gevreesd werd dat de Cabernet Sauvignons niet volledig zouden rijpen vóór de herfstregens, maar de regenval in augustus heeft de rijping van de Cabernet Sauvignons net bevorderd, zodat ze uiteindelijk rond dezelfde tijd als de Merlots rijp waren. Om de witte en zoete wijnen van Bordeaux niet te verwaarlozen, zijn er heerlijke frisse, fruitige, florale witte wijnen die eind augustus en begin september zijn geoogst.  

Over de rode wijnen, in het algemeen gesproken: ze hebben diepe kleuren, donker fruit en vaak meer florale dan sappige aroma's. In de mond heerst er een uitstekende fruitige concentratie en boeiende, strakke, frisse tannines die zijdezacht en energiek zijn. Het alcoholgehalte is iets lager op de linkeroever (een zeer comfortabele 12,8% bij Lafite en 13,8% bij Calon-Ségur tegen 14,5% in 2019), maar nog steeds hoog op de rechteroever (14,5% is een ruw gemiddelde) als gevolg van het hogere aandeel Merlot, hoewel, zoals eerder gezegd, de alcohol geen opvallende factor lijkt te zijn in veel van mijn degustatienota’s.  

Op de onvermijdelijke vraag aan wijnmakers waar zij de wijnen van 2020 stilistisch zouden situeren, antwoorden de meesten dat ze ergens tussen de wijnjaren 2018 en 2019 in liggen.  Anderen wijzen dan weer op de precisie en de structuur van de 2016's. Ik heb geaarzeld om het woord "klassiek" te gebruiken om de wijnen te beschrijven, maar het succes van de tannines heeft de neiging om de wijnen meer geposeerd, ingetogen en stijlvol voor te stellen dan de sappige uitbundigheid van de charmante en mooie 2019's. Eén ding is zeker: tien jaar geleden hadden we nooit geloofd dat het beperkte klimaat van Bordeaux in staat zou zijn om tannines te produceren op dit niveau van rijpheid, textuur en complexiteit. Dit lijkt een wijnjaar te worden dat indrukwekkend zal verouderen, en we zullen nog heel lang over dit trio wijnjaren praten.

De eerste wijnen beginnen net uit te komen, maar we lanceren de eerste groep op vrijdag 21 mei.
Kijk in de tussentijd regelmatig op onze En Primeur-pagina voor updates.

© Fiona Morrison M.W.

Dit bericht is oorspronkelijk verschenen in Wine & Spirits Magazine, hier met toestemming opnieuw gepubliceerd.